,,Morgenavond loopt mijn contract met Team Brunel af. Ik stap van boord en dan ben ik professioneel zeiler zonder contract.” Louis Balcaen de enige Belg in de Volvo Ocean Race 2014-15 en de jongste man aan boord van het Nederlandse Team Brunel neemt plaats in de zeteltjes van het Volvo paviljoen in het Volvo Ocean Race village in Göteborg, Zweden. Hij is nog in zeiluitrusting want een paar uurtjes later start de allerlaatste ‘in port race’. Zoals de Amerikaanse held Superman de gewoonte heeft om een onderbroek boven zijn kleding aan te trekken, dragen zeilers een short boven hun zeilpak. Maar hun superhelden status is niet louter vestimentair, de prestaties in de negen maanden durende oceaanrace dwingen respect af.
Team Brunel legde beslag op de tweede plaats in het algemeen klassement, maar in de laatste race in de baai van Göteborg bewijst schipper Bouwe Bekking en zijn team dat ze tactisch sterk staan en komen uit voorlaatste positie, door de keuze van een afwijkend traject hoog aan de wind, aan de leiding en halen de laatste overwinning binnen.
Louis Balcaen vertelt over zijn ervaringen aan boord. Hij praat met een zekere beslistheid in de stem, zijn antwoorden zijn kort en ter zake. Geen romantische bespiegelingen maar vaststellingen en feiten. Het lijkt er op dat de noodzakelijke efficiëntie aan boord nog aan hem kleeft. ,,Na een etappe duurt het wel drie dagen voor ik me weer aan het leven op het land heb aangepast, voor ik weer normaal onder de mensen kan bewegen. Je leeft dagen lang in een 4-uurs wacht ritme aan boord. Eenmaal het leven aan boord georganiseerd is, gaat de tijd heel relatief lijken. Zijn we 10 of 15 dagen op zee, het maakte voor mij dan niet veel meer uit.”
Leerproces
,,De eerste etappes waren vooral een leerproces. Zo stelden wij proefondervindelijk vast dat het voorzeil meer naar buiten brengen en werken met de hoogte ervan een gunstig effect had. Wij waren het eerste team dat dit ontdekte, maar er is zoveel beeldmateriaal beschikbaar dat je bijna constant kan monitoren wat de andere teams doen. Ons voorbeeld kreeg dan ook vlug navolging.
Het was ook even zoeken om het optimale volume water in de ballast tanks te vinden. Naarmate de race vorderde kwam je tot de goede verhouding. Je zag ook in het begin van de race meer verschillen tussen de boten omdat er toen nog geëxperimenteerd werd, maar na verloop van tijd werd de optimale trim steeds duidelijker. Dat heb je natuurlijk wanneer er met eenheidsklasse boten gevaren wordt. Maar ik ben en blijf een groot voorstander van de eenheidsklasse. De prestaties en tactische keuzes geven de doorslag en niet de technische of technologische gewaagde keuzes. Het zorgt ook voor ‘close racing’, letterlijk. In de etappe naar Lissabon hebben we bijvoorbeeld drie dagen binnen een mijl van mekaar gelegen. De spanning is dan te snijden.”
In de loop van de race kwam Team Brunel met een bericht naar buiten over de grootste ergernissen aan boord. De geur onderdeks, het niet doorspoelen van de WC, snurken, eten van anderen inpikken… niets menselijks is de professionele zeilers vreemd. ,,Maar wij zijn wel gegroeid als team,” benadrukt Louis Balcaen. ,,Je mag niet vergeten dat bij de selectie de ‘match’ van de karakters een doorslaggevende rol speelde. Uitgangspunt bij de samenstelling was een team vormen dat in zeer moeilijke omstandigheden kan samenwerken. De ergernissen aan boord, die zijn gebleven, maar niet verergerd. Wie zich ergert moest maar een vuist in zijn zak maken. Niemand heeft zich verloren in een ruzie, niemand heeft zich emotioneel helemaal laten gaan. Wij waren echt een groep vrienden aan boord en die samenhang is heel belangrijk wanneer je op een paar vierkante meter moet samenleven. Tenslotte hadden we allemaal hetzelfde doel, zo hoog mogelijk op het podium eindigen. Maar zeilen met een team is dus niet alleen een strijd met de natuurelementen, het is ook een beproeving voor de cohesie van de groep.”
Moeilijke momenten
,,Neemt niet weg dat er moeilijke momenten zijn geweest, van China naar Auckland bij voorbeeld hebben we heel slecht gezeild. We hadden 100 mijl voorsprong op de groep en toen kwamen we in de doldrums terecht, een windstil gebied. We hebben slecht ingeschat waar de wind zich ging ontwikkelen en verlegden onze koers 90 graden. Twee uur later lagen we 20 mijl achter de groep. Mentaal was dat heel zwaar. Bij het ronde van Kaap Hoorn hebben we ook ons voorzeil gescheurd er stond toen meer dan 40 knopen wind. Je moet dan naar het voordek, er zijn prettiger dingen in het leven. Iedereen was vermoeid, had het nat en koud, stond onder spanning. Dat zijn geen makkelijke momenten. Kleren drogen was een probleem. Als je pak nat was dan bleef het nat voor de hele periode, benedendeks is er geen verwarming of ventilatie.”
Met alle meteo informatie en gegevens over de concurrenten waarover men aan boord beschikt, is elk manoeuvre een rationeel overwogen gegeven. Kan men stellen dat impulsief zeilen in de race niet van toepassing is en dat alles er heel berekend aan toe gaat? ,,Toch niet, het is een moeilijke balans tussen gevoel en ratio. Maar beiden spelen een rol bij de beslissingen aan boord. Het komt er op aan het evenwicht tussen beide te vinden.
Eens je aan boord bent, maak je een klik en is je leefwereld beperkt tot de boot en de race. De rest van de wereld lijkt niet meer te bestaan. Wij mochten om de 7 dagen 5 minuten bellen. Ik weet, mijn moeder is een ongeruste natuur. Ik kan haar alleen maar geruststellen dat ik me altijd aanlijn en dat ik alles superveilig doe aan boord. Meer kan ik niet doen. Er was ook geen tijd om mijn vriendin te missen. Soms kwam ze naar een stopplaats maar door haar job was dit niet altijd mogelijk. Maar toch kan ik onomwonden zeggen dat onze relatie sterker uit de race gekomen is.”
Ambities en mogelijkheden
Heeft een jongeman van 26 nog ambities na de exclusieve en unieke beleving die de Volvo Ocean Race bood? ,,Er is nog zoveel te beleven. Ik heb nu deelgenomen als jongere onder de 30 jaar, bij de volgende editie ben ik nog altijd beneden 30 en ik heb zeker de ambitie om nog terug te komen. (Elk team in de Volvo Ocean Race moet een zeiler beneden de 30 jaar tellen. nvdr.)
Daarnaast zijn er nog zoveel uitdagingen en wedstrijden die ik nog niet heb gevaren, er zijn kansen om te groeien, het is gewoon ‘never ending’. Maar solo varen, daar denk ik niet aan, ik ben een ‘crew member’, de sociale dimensie aan boord is heel belangrijk voor mij. Het maakt het leven op de oceaan dat toch heel eenzaam kan zijn, zoveel aangenamer. Ik hou van de verbondenheid met het team en met de oceaan.”
Ik denk niet aan solo races, ik hou van de verbondenheid met het team en met de oceaan.
Louis Balcaen, die een paar jaar geleden lymfeklierkanker overwon, heeft aan deze moeilijke periode in zijn jong leven een sterk doorzettingsvermogen overgehouden. Juist deze karaktertrek zette hem op weg naar een unieke prestatie in de zeilerswereld. ,,Het speelt amper in mij hoofd, dat is het verleden en dat laat ik achter mij. Ik voel me supergezond en heb het volste vertrouwen in de toekomst.” Maar concrete plannen voor de toekomst zijn er nog niet. Wil hij doorgroeien tot schipper, heeft hij ambitie om ooit de America’s Cup te varen? ,,Het is te vroeg om daar op te antwoorden. Zeker is dat ik wil blijven zeilen, in welke rol, dat doet er momenteel minder toe. Van de America’s Cup kan ik wel dromen, maar ik heb niet de ervaring om daar een rol in te spelen nu multihulls en foils er de dienst uitmaken. Er zijn heel wat getalenteerde jonge zeilers die onder meer in multihull, 49-er of Moth een ruime ervaring hebben opgebouwd. Zij lijken mij de gepaste kandidaten om de teams van de America’s Cup te versterken. Voor jonge zeilers blijf ik de ervaring die opgebouwd wordt in de kleinzeilerij cruciaal vinden. Maar dan is het wel zaak om uit te kijken naar de klassen die aansluiten bij de toekomst van het zeilen.”
Interview: Leo Van Dorsselaer
Foto’s: Jean-Louis Desneux / Paul Bolsius / Stefan Coppers – Volvo Ocean Race.