We blijven in het stroomgebied van de Moezel wanneer we in Zuid-Lorraine (subdivision de Nancy) het Vogezenkanaal opvaren dat de Franse Maas verbindt met de Saône en het Middellandse Zeegebied.
Onderweg – een greep uit de schatkamer der herinneringen –
(Van voor coronatijd). Tekst en foto’s: Marie-Rose Degheele
‘Het Canal-des-Vosges is zodanig smal dat er bijna geen vis meer in zit,’ zegt de Fransman uit Niffer. ‘De vissen kiezen niet, ze worden meegezogen in het zog van boten omdat er nergens zijplassen of schuilplekjes zijn waar ze kunnen blijven hangen.’ Dit verhaal raakt me, ik vraag me af in welke mate ik het ernstig moet nemen. Steigerverhalen worden nogal eens overdreven. We liggen aangemeerd in Richardménil, een slaperig dorp aan het Vogezenkanaal waar Napoleon en zijn troepen kampeerden tijdens hun terugtocht van Rusland in 1812. We verkeren er in het gezelschap van een Duitser uit Stuttgart, een Fransman uit Niffer, en een Brit die woont aan de Theems.
Het Vogezenkanaal is een mysterieuze vaarroute. In de vijvers ernaast stikt het van vissen, deze vijvers werden na WOI gegraven om grind te winnen voor de wederopbouw en strekken zich uit tot de hoger gelegen gebieden rond Epinal. Men liet er de grindputten vol lopen met water van de Moezel. Deze vijvers (étangs) dienen als waterbevoorrading voor Nancy en zijn met elkaar ‘verbonden’ en toch ‘afgescheiden’ door een dam van keien, dat is opzettelijk zo gedaan, als het water van hogerop naar beneden loopt filteren de keien het water. Nancy verbiedt het vissen in de étangs, de buurt is afgesloten, je mag er niet één stap zetten. Dat is ondertussen al meer dan 10 jaar zo. In de étangs zwemmen grote vissen, monsters zijn het. Uit deze overvloed aan vis pikken de vogels enkel de lekkere hapjes, halve kadavers liggen te rotten. Dat is het probleem: te veel rottende vis en niemand van de lokale bevolking die er zich mee mag moeien. De gemeente Richardménil spande een proces in, maar ze verloren wegens het ‘algemeen belang’.
Het Vogezenkanaal ligt hoger dan de velden en is slecht onderhouden met afbrokkelende oeverranden. De glinsterende Moezel meandert tussen de vijvers of loopt erin over. La Moselle sauvage, de woeste, de wilde, de onbevaarbare Moezel: allemaal namen om de rivier in deze contreien te benoemen. De Moezel ontspringt in de Franse Vogezen.
Claustrofobisch
De Brit beweert dat het Vogezenkanaal claustrofobisch is, het uitzicht is beperkt door bomen en struiken, de weidsheid ontbreekt. Hij baalt van de moordende hitte die boven het kanaal gevangen zit en alle energie wegneemt. De vele sluizen veroorzaken oponthoud, het gaat traag vooruit. Hij mist de verre horizon, de wind die van ver komt aangewaaid. ‘Je houdt toch ook van woeste stormen?’ vraagt hij.
Vroeger vaarden hier vooral hardwerkende vrachtschippers om voor hun gezin brood op de plank te voorzien. Nu zijn het vooral watertoeristen, en misschien ook vogelkijkers, fotografen, een dichter, een schrijver?
Sinds jaren is er met de regelmaat van een klok iets mis met dit kanaal: een technisch mankement, te weinig diepgang, woekerende onderwaterplanten. Wij beleefden er memorabele momenten. Anno 2020 is het kanaal gestremd, door watertekort en coronamaatregelen.
Door Covid-19 heeft de digitalisering het van ons overgenomen. Op deze donkere herfstavonden ontdek ik een onlinewereld van vlogs en blogs over pleziervaren. Wat me doet terugdenken aan het verhaal van de Fransman over visjes die niet kunnen kiezen. Wat filosofen ook mogen beweren over de vrijheid van keuzes (alle overpeinzingen over de onbegrijpelijkheid van toeval en opzet ten spijt), we kiezen niet wat op ons pad komt. Een Covid-19 pandemie. De niet te stoppen digitalisering. Laten we er het beste van maken.
Het Vogezenkanaal vanaf de Franse Moezel naar de Saone is 123 km lang met in totaal 93 sluizen, en loopt over de belangrijke waterscheiding waar meerdere rivieren ontspringen: Maas en Saône, en meer westelijk ook Seine en Marne. Vanaf de waterscheiding zoeken ze hun weg naar de verschillende zeeën. Niemand kan exact bepalen uit welke bron precies een rivier ontspringt.
