Welkom in het centrum van de wereld, meldt Turkish Airlines wanneer ze een rommelige landing vrolijk afronden. En het lijkt er wel op of de hele wereld op de afspraak is. In Istanbul is er van alles veel, heel veel. Mensen, auto’s, winkels, minaretten… Dat wereldcentrum heeft alles te maken met de zeer strategische ligging van de stad. Ze ligt in het westen van het land, deels in Europa en deels in Azië en is daarmee een van de weinige steden ter wereld die op twee continenten ligt.
De Bosporus, die Europa van Azië scheidt, loopt door Istanbul en verbindt het zuiden en het noorden, respectievelijk de Zee van Marmara met de Zwarte Zee. Drie bruggen over en twee tunnels onder de Bosporus verbinden Europa met Azië. De rivier meandert door de stad en vormt zodoende een uniek zeilgebied. Vanaf het water besef je pas hoe de stad uit haar voegen barst. Officieel zijn er 17,5 miljoen inwoners, maar officieus klimt dat aantal ruim boven de 20 miljoen.
Kerken, synagogen, moskeeën, paleizen en niet te vergeten de talrijke bazaars maken van de stad een aantrekkelijke kosmopolitisch metropool. Zo is de Grote Bazaar van Istanbul een van de eerste en grootste overdekte winkelcentra in de wereld. Meer dan 2.000 winkels met de meest exotische waren, van bergen thee en kruiden tot potten, pannen, serviezen… alles met het bombast dat ook de architectuur kenmerkt. Op een minaret meer of minder wordt er niet gekeken.
We zijn in Istanbul om de ‘Presidency 3rd International Yacht Races Republic Cup’ te verslaan. Een hele mond vol voor een unieke wedstrijd in de Bosporus. Dat is een uniek kader voor een zeilwedstrijd, men laveert bij wijze van spreken tussen de minaretten.
Zie ons verslag: Zeilen voor de vriendschap tussen twee continenten
Om in de watersfeer te blijven bezoeken we de ‘Cisterne van Philoxenos’ een imposante Byzantijnse ondergrondse wateropslagplaats in het Istanboelse district Sultanahmet. De ‘Binbirdirek Cisterne’ zoals dit bouwwerk ook genoemd wordt, was een cruciaal onderdeel van het watervoorzieningssysteem van Byzantijns Constantinopel. Pas in 1930 werd Istanbul de officiële benaming van de stad die oorspronkelijk in 667 v.Chr. gesticht werd door Griekse kolonisten. Dit megalomane reservoir, waarvan het dak gedragen wordt door 224 marmeren kolommen van 14 tot 15 meter hoog heeft een oppervlak van 3640 m², goed om zo’n 40.000 m3 water op te slaan Het voorzag in de waterbehoefte van de toen ook reeds overvolle bevolkte buurt.
Vandaag is de wateropslagplaats weer te bezoeken na een grondige restauratie. Geen gevaar voor natte voeten, een paar centimeter boven de vloer werden roosters aangebracht waaronder het water vrij kan stromen en men er met droge voetren overheen kan lopen om te genieten van een feeëriek schouwspel. Her en der werden sculpturen geplaatst die met een een gerichte belichting een een poëtische sfeer oproepen. Het is er wel naar adem happen, de luchtvochtigheid scoort er zeer hoog. Maar het blijft een unieke kennismaking met een ingenieuze systeem van watervoorziening uit de 5e eeuw.
Wie Istanbul bezoekt kan niet om de Hagia Sofia heen, dat vindt uiteraard iedereen die de stad aandoet. Het is dan ook trippelen en aanschuiven (schoenen uit) zoals in ware processie traditie om de kerkelijke kunstschatten te bewonderen. Na de val van Constantinopel in 1453 werd de kathedraal, onder Ottomaans bestuur, een islamitisch gebedshuis. In 1934, tijdens het bewind van Atatürk, werd het gebedshuis een museum en vanaf 2020 werd het opnieuw een moskee. De kathedraal was destijds niet gewijd aan een christelijke heilige, maar aan een van de aan Christus toebedeelde eigenschappen, namelijk die van de “Goddelijke Wijsheid” (Hagia Sophia). Het gebouw staat vanwege de bijzondere geschiedenis en architectuur op de de werelderfgoedlijst van de UNESCO.
Dezelfde files om de Galatatoren te bezoeken die zich in het Europese deel van Istanboel bevindt. Maar het aanschuiven waard, vanop de 61 meter hoge toren (140 meter boven zeeniveau) heeft men een magnifiek uitzicht. En de klim wordt je bespaard, een lift zoeft je naar het bovenplatform. Afdalend is dan wel ganzenpas gewijs langs de trappen die de ingewanden van de toren vormen die een diameter heeft van 15,5 meter, maar de muren alleen zijn 3,75 meter dik, dus de trapgang voelt een tikkeltje claustrofobisch.
Nog een beetje geschiedenis over deze toren. De eerste Galatatoren werd gebouwd in 528 tijdens de Byzantijnse periode, maar de kruisvaarders sloopten hem. In 1348 bouwden de bezetters/handelaars uit Genua een nieuwe toren die het hart van de wijk Galata werd. In 1453 werd de toren veroverd door de Turken. De wijk gaf ook haar naam aan de bekende voetbalclub Galatasaray die in 2000 als eerste Turkse club de UEFA cup won. Tijdens het seizoen 2005/06 was de Limburger Eric Gerets er trainer en leidde het team dat seizoen naar de landstitel.
Om het godsdienstevenwicht te bewaren staan we ook even stil bij de kerk van St. Antonius van Padua, de grootste katholieke kerk in Istanbul. De oorspronkelijke kerk werd in 1725 gebouwd door de Italiaanse gemeenschap van Istanbul, maar later afgebroken en vervangen door de huidige basiliek, tussen 1906 en 1912 gebouwd in Venetiaanse neogotische stijl.
Voor de kerk staat het standbeeld van paus Johannes XXIII. Die predikte hier 10 jaar terwijl hij de ambassadeur van het Vaticaan in Turkije was voordat hij tot paus werd gekozen. Hij staat bekend als ‘de Turkse paus’ vanwege zijn vloeiend Turks en zijn vaak uitgesproken liefde voor Turkije en voor Istanbul in het bijzonder.
Op het snijpunt van Europa en Azië presenteert de Turkse keuken vandaag een staalkaart van wat we een ‘fusion cuisine’ kunnen noemen. Om het in Michelin termen te stellen, ‘ça vaut un détour’. De culinaire scène in Istanbul is het ontdekken meer dan waard en staat mijlen ver af van de döner kebab zaken die de toeristische straten en pleinen overweldigen. Vaak vormen de restaurants een oase van rust en dat is geen overbodige luxe in een bruisende en overweldigende stad.
Op een pseudo modernistisch standbeeld voor een van de vele gebedsgebouwen lezen we de Latijnse tekst: Et lux in tenebris lucet et tenebrae non conprehenderunt. Het licht schijnt in de duisternis, en de duisternis heeft het niet begrepen. Zou deze gedachte bij uitbreiding van toepassing kunnen zijn op het huidige politieke klimaat van Turkije?
Dit artikel kan je ook lezen op onze special interest site: Boot Traveler Magazine.
