– Baasrode 26 november 2022 –
Huldiging en boekenvoorstelling
Eén van de laatste overgebleven scheepsbouwers in Vlaanderen: Maurice Kaak, weldra 90 jaar en nog steeds gedreven, wordt gehuldigd bij de Provinciale Erfgoedsite Scheepswerven Baasrode, tegelijk met de boekvoorstelling van zijn boeken ‘De Bovenpleiten’ en ‘Binnenschepen & werkboten zoals ze waren.
Binnenschepen & werkboten zoals ze waren
Bij deze voorstelling werd een persoonlijke videoboodschap gebracht door Ministe Matthias Diependale en een aangrijpend eerbetoon van de Provincie Oost-Vlaanderen bij monde van gedeputeerde voor Erfgoed An Vervliet. Deze laatste stelde ook het mooie boek voor ‘Binnenschepen & werkboten zoals ze waren’ ISBN 9789464597806 uitgegeven i.o. van de Deputatie van de Provincie Oost-Vlaanderen.
De Bovenpleit
De VZW Ruimschoots kwam ook met de publicatie van het boek ‘De bovenpleit’, waarin Maurice Kaak een voor velen ongekende wetenswaardigheden naar voren worden gebracht over de schepen die vroeger gebruikt werden in de Schelderegio. Bovenpleiten zijn schepen die via de Schelde ver het binnenland konden doordringen. Zij konden zeer ondiepe wateren bevaren maar ook windgaten trotseren in de waterkeringen. Een windgat is een soort primitieve sluispoort gamaakt met verschillende boven elkaar geplaatse balken. Het overtollige water stroomde over de balken en vormde een watervalletje. Pleiten moesten stevig genoeg gebouwd worden om deze windgaten te passeren wat steeds een hachelijke onderneming was en heel wat bekwaamheid vergde.
- Binnenschepen en werkboten zoals ze waren is te verkrijgen bij de Provinciale Erfgoedsite Scheepswerven Baasrode,
Sint-Ursmarusstraat 137, 9200 Baasrode,
tel. 052-33 35 00
►scheepswervenbaasrode@oost-vlaanderen.be
Het boek telt 191 bladzijden en is rijkelijk geïllustreerd.
Kostprijs: € 25 (+ verzendkosten €5,7 voor verzending binnen België,
€7,8 voor verzending naar het buitenland.)
- De Bovenpleit is te verkrijgen bij Ruimschoots VZW, ►redactie@ruimschoots.org
48 blz, 21×15 cm, rijkelijk geïllustreerd
Kostprijs: €15 (+verzendkosten €5,0 voor verzending binnen België,
€7,0 voor verzending naar het buitenland.)
Maurice Kaak
De voorzitter van de School voor Scheepsmodelbouw Koen De Vriese vertelde in zijn huldeblijken over de interessante levensloop van Maurice Kaak. Hierna kreeg hij een oorkonde voor zijn bijdragen aan de historische scheepsbouw.
Als 14-jarige zette Maurice zijn eerste stappen op de werf van Edgard Feyaerts in Merksem waar hij de eerste knepen leerde over de houten scheepsbouw. De scheepswerf ging failliet en Maurice werd noodgedwongen schrijnwerker voor ramen en deuren. Zijn interesse in de scheepsbouw bleef echter en dat uitte zich in de bouw van scheepsmodellen waarvoor hij ging zoeken naar bruikbaar lijnen- en constructieplannen in het archief van het destijds Nationaal Scheepvaartmuseum in het Steen te Antwerpen.
Hij kwam in contact met conservator Jules Van Beylen die al vlug doorhad dat Maurice wel iets afwist van scheepsbouw. Hij kon dan het model van de Omoo verder afwerken. De Omoo was het kitsgetuigd jacht van het echtpaar Van de Wiele dat samen met hun vriend Fred Debels de wereld rondzeilde.
Toen Maurice een model van een Hoogaars te koop stelde kwam Jules Van Beylen dit te weten. Na het model nauwkeurig te hebben bestudeerd vraagt hij de ondertussen 35-jarige Maurice om in het Scheepvaartmuseum te komen werken. Hij doe mee aan een examen van restaurateur van de historische scheepscollectie en kwam hier als beste kandidaat uit.
Hij werd aangeworven door de Stad Antwerpen waar hij 21 jaar zal werken in het Steen. Niet alleen scheepsmodellen vallen onder zijn hoede maar ook echte vaartuigen worden gerestaureerd zoals o.a. de gezonken Hamse jol van Vergauwen (officier bij de Zeevaartpolitie) die in zijn oorspronkelijke staat wordt hersteld.
Maurice duikt in archieven van allerlei bibliotheken en scheepswerven in België, Nederland en Noord-Frankrijk. Hij tekent zelf meer dan 150 scheepsplannen en schrijft artikels over boottypes als een Brabander, een Antwerpse knots, boereschuiten van Frans-Vlaanderen en zoveel meer. Ook heeft hij voor al deze boten ook een schaalmodel gemaakt, de beste manier om de opgemeten gegevens te verifiëren.
Als hij in het bestuur komt van het Scheepvaartmuseum in Baasrode werkte hij meer om ingekleurde tuigagetekeningen te maken van schepen die in Baasrode op de werven van Van Damme en Van Praet waren gebouwd. Later zouden de modelbouwers aldaar één voor één de modellen onder zijn toezicht bouwen.
Ondertussen werd de School voor Scheepsmodelbouw opgericht als afzonderlijke VZW waar onder de leiding van Maurice elke zaterdag gewerkt wordt aan scheepsmodellen die vroeger rondvaarden in de Schelderegio. Ook restauraties voor derden worden er uitgevoerd, o.a. het model van een Chinese vissersjonk voor de Vrienden van het Nationaal Scheepvaartmuseum. Dit model is zelfs tentoongesteld in het Scheepvaartmuseum van Shanghai.
In 1993 – 60 jaar – gaat hij op persioen. Hij maakt nu halfmodellen van de drie Belgische schoolschepen: de Comte de Smet de Naeyer, de Avenir en de Mercator.
Bij het consulteren van oude notarisakten ontdekt hij betekenissen van typische woorden die op de werven gebruikt werden. Hier is hij vele jaren mee bezig. Hierdoor kan hij aan de hand van bestekken de maten en benamingen weergeven in de lijnenplannen en constructie- en tuigageplannen tekenen.
Na zijn pensioen is Maurice zijn levenswerk beginnen neerschrijven. Hij stopt nu in Baasrode – zijn ouderdom zit hier voor iets tussen – maar toch rijdt hij elke maandag naar de Clinge om met een modelbouwer Peter samen een Schokker te bouwen. Dit zegt hij is het laatste schip dat hij wil afwerken.
foto’s © Georges Janssens
