– Oostende 19 maart 2025 – Foto Willy Versluys bij het anker –
Eén van de twee oorspronkelijke ankers van het Antarctica expeditie schip Belgica krijgt een definitieve plaats nabij het Maritiem Station Oostende (MSO) bij het VLIZ (Vlaams Instituut voor de Zee) op de oosteroever van Oostende.
Carl Decaluwé, gouverneur van West-Vlaanderen en voorzitter VLIZ sprak een rede uit ter gelegenheid van de inhuldiging van het originele Belgica anker. Als gouverneur heeft hij ook de functie van ‘ontvanger der wrakken’. Dat houdt in dat eerfgoedvondsten gedaan op of aan zee, aan de gouverneur dienen te worden gemeld. Na studiewerk wordt een passende thuis gezocht voor die pronkstukken uit het verleden. De gouverneur steekt zijn passie en interessen voor het marien erfgoed niet onder stoelen of banken.
Het Belgica anker is zulk uniek stuk erfgoed dat in de spotlights moet worden geplaatst. Het is een stille getuige van de legendarische Belgica-expeditie van 1897-1899 die onder leiding van Adrien de Gerlache en met de Noorse Roald Admundsen, gedwongen waren om te overwinteren in het Zuidpoolgebied. Ze konden het redden en verzamelden ook gegevens over geografie, fauna, flora en meteorologie.
De gouverneur verwijst naar dit stuk geschiedenis dat uitgebreid verscheen in boeken, artikels en tentoonstellingen. Minder gekend is echter de levensloop van het schip Belgica. Het is een bewogen geschiedenis waarvoor we moeten teruggaan naar 1884.
Het schip werd gebouwd in Svelvik niet ver van Oslo en kreeg de naam Patria, een 36 meter lange houten driemaster; dezelfde lengte als het huidig VLIZ-onderzoekschip Simon Stevin.
De eigenaar Johan Jakobsen gebruikte het als walvisvaarder. Diezelfde man bouwde later ook de Endurance waarmee Shackleton tus 1914-1917 tevergeefs poogde de oversteek van Antarctica te maken.
In 1896 kocht Adrien de Gerlache het schip en doopte het om als Belgica en trok er mee naar het Zuidpoolgebied. Een reis die wellicht nu als basis kan beschouwd worden voor de Belgische wetenschappelijke projecten op Antarctica.
Na de terugkeer werd de Belgica terug een walvisvaarde en deed ze ook dienst als Arctisch onderzoekschip. In 1916 werd de Belgica verkocht en onder een nieuwe naam Isfjord ingezet als kolentransport tussen Spitsbergen en Noorwegen. In 1918 weerom verkocht en fungeerde het als een drijvend visverwerkend en levertraan producerend platform.
Onzeewaardig werd het schip eind 1930 gebruikt als kolenopslagplaats. Met het begin van Wereldoorlog II werd het volgestouwd met Britse munitie. Een Duitse luchtaanval bracht het tot zinken en volledig uit het oog verloren.
Pas in 1990 hebben duikers van een lokale club het wrak van de Belgica ontdekt in een baai bij het Noorse Harstad; 22 met diep en 200 meter uit de kust. De toestand van het wrak was dusdanig dat berging onmogelijk leek. Het scheepswrak werd wel beschermd.
Bepaalde attributen werden wel naar de oppervlakte gehaald en kregen een andere bestemming. Zo ook de twee originele ankers – elk zo’n 750 kg zwaar – waarvan één anker door eigenaar Kristian Holst aan het Artisch museum in Tromsø werd geschonken. Het anker is er aan de ingang van het gebouw te bewonderen.
Het twee anker werd gedoneerd aan Belgica Genootschap – met stichtende leden visserijreder Willy Versluys, Jean-Louis de Gerlache (kleinzoon vna Adrien de Gerlache), maritieme archelogen Marnix Pieters, Tom Lenaerts en Tomas Vermote, en Jan Mees (algemeen directeur van het VLIZ). Het Belgica Genootschap vzw had als doel bij de te dragen tot de kennis van Belgisch maritiem erfgoed.
Als de vzw Belgica Genootschap zijn activiteit stopzette werd het anker aan het VLIZ geschonken door rede Willy Versluys, bezieler van het Belgica Genootschap en voormalig bestuurslid van het VLIZ.
Gouverneur Decaluwé: ‘Vandaag staat dit anker meer dan ooit symbool voor de rijke geschiedenis van de Belgica, voor haar rol in de poolwetenschappen en voor de moed en vastberadenheid van haar bemanning. Daarom ook hebben we ervoor gekozen om dit anker een prominete en zichtbare ereplaats te geven. Op een boogscheut van de zee, bovenaan de slipway van een historische scheepswerf en in nauw contact met het Marien Station Oostende (MSO), waar VLIZ bouwt aan de toekomst van het inernationaal marien onderzoek. Ik ben dan ook bijzonder fier dit heuglijke moment met jullie te mogen delen.’
Lees ook: https://www.vliz.be/testerep/nl/2025-03-anker-belgica-krijgt-plaats-op-oostendse-oosteroever
foto’s © Georges Janssens
