– Tentoonstelling RECHT DOOR ZEE
– van 4 juni 2022 tot 11 september 2022
– STEM MERCATORMUSEUM Sint-Niklaas
– Mercatormuseum, Zamanstraat 49D & SteM, Zwijgershoek 14, B-9100 Sint-Niklaas
– Parking vlak naast de musea (Parking Zwijgershoek)
– Foto’s © De NavigArt Collectie (nac) en © Georges Janssens (gj)
De expo ‘Recht door Zee. Navigeren van 1500 tot vandaag.’ onderzoekt de technologische geschiedenis van navigatie-instrumenten en verkent het verrassende verband tussen tijd en plaats op zee. Via unieke originele voorwerpen, van sextanten tot actuele ‘state-of-the-art’ navigatiesystemen, uit collecties van diverse (privé-)verzamelaars ontstaat een gevarieerd en interactief expositieprogramma rond de belangrijkste onderwerpen en schakelmomenten van koersbepaling op zee.
Voor deze expo werkt het SteM samen met de Belgische Marine, de Antwerp Maritime Academy (voorheen Hogere Zeevaartschool), de Universiteit Gent, de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, de Phoebus Foundation en een aantal belangrijke private en institutionele bruikleengevers met als belangrijkste de unieke NavigArte-collectie. Drie sites, één sterke basis, verschillende spelers: De tentoonstelling ‘Recht door Zee. Navigeren van 1500 tot vandaag.’ vindt plaats van 04-06-2022 tot en met 11-09-2022 en loopt gelijktijdig op drie museumlocaties die op wandelafstand van elkaar liggen.
1. De tentoonstelling.
In het Mercatormuseum (290 m² tijdelijke exporuimte) ligt de klemtoon op de impact van Vlamingen (Belgen) op de navigatie op zee. We behandelen belangrijke figuren zoals Gemma Frisius (driehoeksmeting), Gualterus Arsenius (instrumentenmaker), Lucas Waghenaer (zee-
atlassen gedrukt in Antwerpen), Michiel Coignet (nautische hemisfeer), Petrus Plancius (eerste vermelding Zuiderkruis), Gerard Mercator (Mercatorprojectie), Adrien de Gerlache (Belgische ontdekkingsreiziger), Pieter Goos (handboeken over stuurmanskunst)… In deze zaal wordt gewerkt met boeken, atlassen en manuscripten in tafelvitrines en een begeleidende, uitdiepende wandpresentatie.
Tentoonstellingszaal (645m²): In deze zaal vindt een belevingsgerichte thematische uitdieping plaats over navigatie op zee van de 16de eeuw tot vandaag.
In een gevatte, laagdrempelige computeranimatie krijgt de bezoeker een algemene intro met probleemstellingen en de oplossingen voor navigatie van de oudheid tot vandaag.
Een galerij van 23 m lang en bijna 4 m breed met een grote glaspartij leent zich uitstekend tot het ruimtelijk visualiseren van de twee oudste navigatietechnieken: het (kust)varen op waarneming en ervaring (portolaan en pilot chart) en dieptemeting (lood).
In het tentoonstellingsgedeelte van 450 m² komen volgende thema’s ruim aan bod:
• bepaling snelheid (logs)
• bepaling richting (kompas)
• positiebepaling: breedte = ‘latitude’ (astro-navigatie) en lengte = ‘longitude’ (chronometer – maansafstandmethode)
• zeekaarten
• andere factoren (stroming, getijden, meteorologie)
• ontdekkingsreizen vanuit een westers perspectief
• het zeevaartonderwijs en de schoolschepen
• navigeren vandaag
Meer dan 300 nooit eerder publiek getoonde, originele objecten worden per bovengenoemd thema als ensemble in state-of-the-art vitrines gepresenteerd en toegankelijk gemaakt met duidelijke ‘infographics’.
Interactieve en audiovisuele elementen maken het concept heel toegankelijk:
• een documentaire opgenomen in de kaartenzaal van de Antwerp Maritime Academy die de hele historische evolutie van zeekaarten schetst
• zes acteurs kruipen in de huid van 18de eeuwse Britten en evoceren de zoektocht naar de lengtebepaling op zee
• een ‘sextantwand’: historische evolutie van de sextant met presentatie veelheid aan objecten
• een computeranimatie met reiswegen van de ontdekkingsreizen van Europeanen van de oudheid tot de 19de op basis van contemporaine wereldkaarten
• een projectie van een film opgenomen aan boord van het varend fregat Leopold I over navigatietechnieken vandaag
• projectie van videoclips aan boord van het marine opleidingsschip Zenobe Gramme met demo’s navigeren met antieke instrumenten
• een nagebouwde scheepsbrug als interactief element waarbij de bezoeker zelf met bovengenoemde ‘tutorials’ metingen kan verrichten met replica van een kwadrant, marine astrolabium, jakobsstaf en sextant (met zorg vervaardigd door de School voor Scheepsmodelbouw)
In de Piet Elshoutzaal (190 m²) krijgt het publiek demo’s van hedendaagse navigatietoepassingen. Ook een vaarsimulator van Stentec en een democonsole van Skydec krijgen er een plaats.
Een aantal geëngageerde ondernemingen met lokale verankering of actief in de professionele nautische sector worden partner van deze expo (gouden, zilveren en bronzen Mercator) en geven in deze zaal toelichting bij hun activiteiten:
• Wereldleider in gespecialiseerde domeinen van baggerwerken, oplossingen voor de offshore energie-industrie, infra- en milieuwerken, DEME Group DEME | DEME Group (deme-group.com)
• het lokaal verankerde bedrijf Guylian (wereldberoemd van de zeevruchten) (Guylian
Belgische chocolade pralines en Zeevruchten)
• Meer dan 100 jaar maakt Standaard Boekhandel mensen wegwijs in de wereld van
cultuur, onderwijs, vrije tijd en creativiteit. De hoofdzetel bevindt zich in Sint-Niklaas.
Boeken, e-books, e-readers, cd’s, dvd’s, games en geschenken | Standaard Boekhandel
• specialist hydrografische meetdiensten GeoXYZ (GEOxyz – Specialising in hydrographic,
geophysical & geotechnical surveys)
• NAVO-leverancier van militaire navigatie-apparatuur Skydec (Home – SkyDec)
• Haedes Consultancy and Engineering (Haedes Consultancy & Engineering)
• IPEI – International Port Engineering & Investments (IPEI – ipei.be)
• Stentec Software B.V. Navigatie met digitale waterkaarten voor aan boord (stentec.com)
• het Vlaams Agentschap voor Maritieme Dienstverlening en Kust (agentschapmdk.be)
Ten slotte duidt de Belgische Marine in een film haar opdrachten vandaag: het beschermen van vaarroutes, NAVO-opdrachten en het beschermen van de eigen economische zone / territoriale wateren. Marinecomponent | Defensie (mil.be)
De duiding in de expo is gedeeltelijk drietalig Nederlands, Frans en Engels (ondertiteling en
wandteksten)
2. Extra’s voor het publiek
Voor gezinnen met kinderen is er in de expo een heuse schattenjacht: de figuur Tuizentfloot van Marc Sleen (die in 2022 alom gevierd wordt) neemt de jonge zeevaarders op sleeptouw met een heuse schatkaart.
Lokale ondernemingen én sterkhouders Foubert Sint-Niklaas en Chocolatier Guylian NV sloten een partnerschap in de culinaire sfeer.
Standaard Boekhandel NV, eveneens ingebed in Sint-Niklaas én marktleider retail, staat op de 2 museumsites in voor de exploitatie van een museumshop met exclusieve uitgaven over
zeevaart.
Een zorgvuldig uitgegeven catalogus (112 blz + hard cover) met reproducties van kaarten en instrumenten zorgt voor een blijvend spoor van deze expo in je boekenkast.
De bedrijven VC Wood en Solidor sponsorden graag in de ‘fun factor’ van de expo: het langverwachte dakterras dat in de professionele handen van de Foyer vanaf 30 juni omgetoverd wordt tot het hoogst gelegen gelegenheidscafé van de stad onder de naam Het Kraaiennest.
Open rondleidingen
Onze open rondleidingen (max. 25 personen) worden verzorgd door onze eigen ervaren museumgidsen. Tijdens deze rondleidingen staat een kandidaat officier van de Belgische Marine of de Antwerp Maritime Academy in uniform in de tentoonstelling om nog een extra woordje uitleg te geven over de favoriete thema’s.
Individueel inschrijven is hiervoor mogelijk op volgende data:
- Za 04-06 start tentoonstelling: rondleidingen om 10u30 en 14u
- Di 21-06 Wereld Hydrografiedag: rondleidingen om 10u30 en 14u
- Do 21-07 Nationale Feestdag: rondleidingen om 10u30 en 14u
- Zo 14-08 rondleidingen om 10u30 en 14u
- Za 03 -09 Vredefeesten (luchtballonnen): rondleidingen om 10u30 en 14u
- Zo 04-09 Vredefeesten (luchtballonnen): rondleidingen om 10u30 en 14u
- Zo 11-09 finissage tentoonstelling/ Open Monumentendag: rondleidingen om 10u30 en 14u
Inschrijven via www.museasintniklaas.be
Lezingenprogramma: 4 dinsdagen om 20u:
- 07-06: Yves Verspreet: ‘Navigeren en manoeuvreren op de Schelde anno 2022 : standing on the shoulders of giants’
- 14-06: Burgemeester Lieven Dehandschutter: ‘Sint-Nicolaas, patroonheilige der zeelui.’
- 21-06: Prof. Dr. Koenraad Van Cleempoel: ‘De belangrijkste navigatie-instrumenten tot aan de chronometer.’
- 28-06: Christophe Deblaere: ‘Back to the map. Leer opnieuw kaartlezen.’
Inschrijven via www.museasintniklaas.be
Maritieme pubquiz: 25-06 om 20u:
Laat u uitdagen tijdens de vermakelijke en leerzame ‘Maritieme Pubquiz ’. Haal je concurrenten de wind uit de zeilen en steek je vrienden de loef af met je nautische kennis. Maar vooral: verbaas je over en vermaak je met de vaak verrassende en soms hilarische verhalen achter maritieme uitvindingen. De ‘Maritieme Pubquiz’ is een interactieve belevenis, die wordt verzorgd door ontdekkingsschrijver Michiel van Straten.
Inschrijven via www.museasintniklaas.be
3. Doelgroepen van de tentoonstelling.
• Ervaren bezoekers van erfgoedmusea en –tentoonstellingen: een algemeen in cultuur en erfgoed geïnteresseerd publiek (onder meer houders van de MuseumPASS) en het trouwe in (oude) cartografie geïnteresseerd publiek (de ‘cartofielen’)
• In museumbezoek geïnteresseerde dag- en verblijfstoeristen
• Gezinnen met kinderen
• De onderwijssector
• Bezoekers in groepsverband
• De community van de nautische sector: hobbyisten en professionelen actief in de zeevaart moeten de expo als een ‘must see’ ervaren
• PR-doelgroepen: ondernemingen toegespitst op het brengen van nautische oplossingen voor de private markt, de koopvaardij en de militaire markt en hun (potentiële) klanten.
4. Over SteM – Musea Sint-Niklaas
Het SteM Sint-Niklaas, opgericht in 1911, spitst zich vandaag toe op drie deelgebieden van het cultureel erfgoed: ’beeldende kunsten’ (schilderkunst en grafiek), ’cartografie’ en ‘cultuurgeschiedenis’. Vier cartografische objecten, waaronder een kostbaar globepaar van Mercator, staan op de Topstukkenlijst Vlaanderen.
Door middel van het verzamelen, behouden en beheren, wetenschappelijk onderzoeken, publiek ontsluiten en participeren, willen de musea dit roerend kunsthistorisch en historisch erfgoed voor de toekomst vrijwaren. De verschillende deelcollecties worden voor het publiek ontsloten op een netwerk van drie sites die op korte afstand van elkaar liggen midden in het
stadscentrum.
De sites zijn: het SteM Zwijgershoek, het Mercatormuseum en binnenkort het Huis Janssens.
Meer dan 60 medewerkers brengen samen de collecties en gebouwen van het SteM Sint-Niklaas tot leven. Tweeëndertig medewerkers in vaste dienst zorgen voor de dagelijkse werking. De museumstaf telt 8 mensen en omvat directie en administratie, een wetenschappelijke cel en een cel publiekswerking en communicatie. Voor techniek, onthaal en onderhoud staan 24 medewerkers in.
Het SteM produceert gemiddeld 6 eigen tentoonstellingen op jaarbasis. Daarnaast draait de publiekswerking rond het organiseren van evenementen, lezingen, open rondleidingen en workshops, in aantal gemiddeld 29 activiteiten per jaar. In 2019 (pre-corona) genoten 307 klassen uit het basis- en secundair onderwijs van een rondleiding of workshops. Het gidsenteam leidde daarnaast ook 72 gezelschappen in groepsverband rond.
Het gemiddeld aantal bezoekers per jaar voor de periode 2010-2019 ligt op 25.000 bezoekers. Achtendertig % van het totaal aantal bezoekers is afkomstig uit Sint-Niklaas; 59% uit andere regio’s; ongeveer 3% van de bezoekers komt uit het buitenland. Achtenzestig % bezoekt de musea op individuele basis; 32% komt als groep of school onder begeleiding van een gids. De gemiddelde leeftijd van een bezoeker is 45 jaar. Meer dan 63% genoot een bachelor- of masteropleiding.
Het SteM is aangesloten bij de MuseumPASS.
De museumgroep SteM Sint-Niklaas heeft het stadsbestuur van Sint-Niklaas als inrichtende macht. Het museum beschikt sinds 2009 over het kwaliteitslabel als erkende collectiebeherende organisatie met regionale indeling. De Vlaamse overheid kent jaarlijks een werkingssubsidie toe.
5. Praktisch
Tentoonstelling ‘Recht door zee. Navigeren van 1500 tot vandaag.’’
SteM, Zwijgershoek 14, 9100 Sint_Niklaas
Mercatormuseum, Zamanstraat 49D (ingang via park), 9100 Sint-Niklaas
Open: 04-06-2022 > 11-09-2022
Dinsdag – zondag van 10 tot 17 uur
Museumcafé open tot 18u
Nocturne elke donderdag tot 22 uur
Toegang:
6 EUR / 3 EUR met korting
Gratis: kinderen tot en met 12 jaar, houders museumkaart, MuseumPASS, lerarenkaart, European Disability Card.
Gratis toegang voor iedereen op zondag van 11 tot 13 uur.
Contactgegevens
03 778 34 50
stedelijkemusea@sint-niklaas.be
reservatiemusea@sint-niklaas.be
www.museasintniklaas.be
De tentoonstelling is een productie van het SteM Sint-Niklaas in samenwerking met de Belgische Marine, Antwerp Maritiem Academy (Hogere Zeevaartschool), de Universiteit Gent en de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas.
